دنياي مکانیک

لين ايوانس سرپرست اين طرح مي‌گويد واضح است كه با راه اندازي اين شتاب دهنده دنيا به آخر نخواهد رسيد.

ديويد فرانسيس فيزيكدان بخش ردياب ذرات اطلس ، هنگامي كه در مورد نگراني از سياهچاله‌ها و ذرات كشنده موسوم به ‪ strangelets‬سوال شد لبخندي زد و گفت اگر گمان مي‌كردم ممكن است چنين اتفاقي بيافتد خود من اينجا نمي ماندم.

اين برخورددهنده از يك حلقه مغناطيس‌هاي بسيار سرد با پيراموني برابر ‪۲۷‬ كيلومتر تشكيل شده كه به يك ردياب عظيم به شكل بشكه متصل است. اين حلقه كه در مرز ميان سوييس و فرانسه قرار دارد در عمق ‪ ۱۰۰‬متري زير زمين مدفون است.

انتظار نمي‌رود فعاليت اين دستگاه كه بزرگترين آزمايش علمي تاريخ ناميده شده است، تا قبل از ماه اوت آغاز شود و ماهها طول مي‌كشد تا اين دستگاه بطور كامل فعال شود. اما زماني كه كار آن شروع شد انتظار مي‌رود به برخي از شگفت انگيزترين كشفيات بينجامد.

قرار است دانشمندان در اين تحقيقات، به جستجوي علايم ماده تاريك نامريي و انرژي تاريك بپردازند كه ‪ ۹۶‬درصد كيهان را تشكيل داده است و اميدوارند به پديده پيچيده ‪ Higgs boson‬نگاهي بيندازند.گمان مي‌رود جرم ماده به خاطر وجود اين ذره باشد كه تاكنون كشف نشده است.

اين برخورددهنده مي‌تواند شواهدي از ابعاد اضافي فراهم كند كه براي فرضيه ابررشته (‪ superstring theory ) ‬يك موهبت محسوب مي‌شود. اين فرضيه مي گويد كوارك‌ها كه ذرات تشكيل‌دهنده اتم‌ها هستند، رشته‌هاي لرزان كوچكي هستند.

اين فرضيه مي‌تواند بسياري از سوالات پاسخ داده نشده فيزيك را حل كند، اما حل آن نيازمند ‪ ۱۰‬بعد است كه بسيار بيشتر از سه بعد فضايي است كه حواس ما مي‌تواند احساس كند.

ايمني اين برخورددهنده كه هفت برابر قويترين رقيب آن در فرمي لاب واقع در نزديكي شيكاگو انرژي توليد مي‌كند، سالها مورد بحث بوده است. طبق برآورد فيزيكداني به نام مارتين ريس احتمال اينكه يك شتاب‌دهنده يك فاجعه جهاني ايجاد كند يك در ‪۵۰‬ ميليون است.

هر چند اين احتمال بسيار كمي است، اما مشابه شانس برنده شدن در برخي بخت آزمايي است.

يك گروه سرن اخيرا با انتشار گزارشي به اين نتيجه رسيدند كه خطر وقوع يك حادثه فاجعه بار وجود ندارد. اين گزارش يافته‌هاي گزارش ايمني سرن در سال ‪ ۲۰۰۳‬را تاييد كرد و يك گروه پنج نفره از دانشمندان برجسته غيروابسته به سرن از جمله يك برنده جايزه نوبل بر اين نتايج صحه گذاشتند.

منتقدان اين تصادم گر در ماه مارس دادخواستي را در دادگاه هاوايي تنظيم كردند تا شروع فعاليت اين مجموعه را متوقف كنند. آنها مدعي هستند كه فعاليت برخورددهنده پيامدهاي ناخواسته‌اي دربردارد كه مي‌تواند در نهايت به تخريب سياره ما بينجامد.

فيزيكدان و حقوقداني به نام والتر واگنر يكي از اين شاكيان است. او گزارش ايمني سرن را كه ‪ ۲۰‬ژوئن منتشر شد داراي چندين اشكال مهم مي‌داند و نظر وي در مورد خطرهاي استفاده از اين شتاب‌دهنده عوض نشده است.

حقوقدانان وزارت دادگستري آمريكا به نمايندگي از وزارت انرژي و بنياد ملي علوم طرحي را براي رد اين دعواي حقوقي تنظيم كرده اند.

اين دو سازمان مبلغ ‪ ۵۳۱‬ميليون دلار در ساخت اين برخورددهنده مشاركت كرده اند و بنياد ملي علوم با پرداخت ‪ ۸۷‬ميليون دلار از هزينه‌هاي عملياتي ساليانه موافقت كرده است. صدها دانشمند آمريكايي در اين تحقيق مشاركت دارند.

اين حقوقدانان ادعاهاي مطرح شده در اين دادخواست را حدسيات غيرعادي توصيف كردند و گفتند هيچ دليلي براي باور كردن خطر ناشي از سياهچاله‌ها يا ساير اجرامي كه برخورددهنده توليد مي‌كند وجود ندارد. قرار است اواخر ژوييه يا ماه اوت دادگاه اين پرونده برگزار شود.

دانشمندان سرن مي‌گويند از ‪ ۴/۵‬ميليارد سال پيش تاكنون كه منظومه شمسي تشكيل شد، پرتوهاي كيهاني زمين را بمباران كرده‌اند و تصادمهايي نظير آنچه كه براي اين برخورددهنده برنامه ريزي شده است ايجاد كرده‌اند و لي زمين تا به امروز زنده مانده است.

جان اليس فيزيكدان نظري در سرن مي‌گويد برخورددهنده فقط آنچه را كه هر ثانيه در طبيعت اتفاق مي‌افتد، آنچه كه ميلياردها سال است انجام مي‌شود بازآفريني مي‌كند .

منتقداني نظير واگنر مي‌گويند تصادماتي كه شتاب‌دهنده ها انجام مي‌دهند مي تواند بسيار خطرناكتر از پرتوهاي كيهاني باشد.

هر دو پديده ، ميكروسياهچاله‌هايي ايجاد مي‌كنند كه انواع زيراتمي سياهچاله‌هاي كيهاني است، سياهچاله‌ها ستارگان فروپاشيده‌اي هستند كه ميدان جاذبه آنها به حدي قوي است كه مي‌تواند سيارات و ساير ستارگان را ببلعد.

اما ميكروسياهچاله‌ها كه در اثر تصادم پرتوهاي كيهاني ايجاد مي‌شوند احتمالا با چنان سرعتي سير مي‌كنند كه بدون هيچ خطري از زمين مي‌گذرند.

اما منتقدان مي‌گويند سياهچاله‌هاي توليد شده از يك تصادم گر حركت بسيار كندتري دارند و داخل ميدان جاذبه زمين به دام مي‌افتند و در نهايت اين كره را تهديد مي‌كنند.

منتقدان مي‌گويند اين برخورددهنده ابتدا سياهچاله‌هاي كوچكي ايجاد مي‌كند كه اليس اين احتمال را رد مي‌كند. آنها مي‌گويند حتي اگر اين سياهچاله ظاهر هم شوند همانگونه كه استفان هاوكينگ فيزيكدان انگليسي پيش بيني كرده است بلافاصله از بين مي‌روند.

سرن در مورد ذرات خطرناك ‪ strangelets‬خاطر نشان مي‌كند كه وجود آنها هيچ گاه به اثبات نرسيده است. حتي اگر اين ذرات داخل برخورددهنده تشكيل شوند به سرعت تجزيه مي‌شوند.

هنگامي كه برخورددهنده با نيروي كامل فعاليت كند دو پرتو پروتون با سرعت ‪ ۱۱‬هزاردور در ثانيه در جهت‌هاي مخالف به دور اين حلقه عظيم مي‌چرخند.

اين پرتوها در دو لوله به ضخامت شيلنگ آتش نشاني حركت مي‌كنند و داخل يك خلا كه سردتر و تهي تر از فضاي ماوراي جو است با سرعت حركت مي‌كنند.

مسير حركت اين پرتوها توسط مغناطيس‌هاي بسيار سرد خنك مي‌شود تا پرتوهاي اطراف اين حلقه‌ها را هدايت كند و مانع از عبور بسته‌هاي پروتون از درون مغناطيس‌هاي پيراموني شود.

مسير اين پرتوها در چندين ردياب استوانه‌اي كه در طول حلقه قرار دارند با يكديگر تلاقي مي‌كنند و تعداد معدودي از پروتون‌ها ي داخل آنها با يكديگر برخورد مي‌كنند. دو ردياب كه بزرگترين اين ردياب‌ها محسوب مي‌شوند ، درواقع دوربين‌هاي ديجيتالي عظيمي هستند كه هر كدام هزاران تن وزن دارند و قادرند هر ثانيه ميليونها عكس بگيرند.

اين ردياب‌ها ساليانه ‪ ۱۵‬پتابايت اطلاعات توليد خواهندكرد كه معادل كوهي از سي دي به ارتفاع ‪ ۱۲‬مايل است. تجزيه و تحليل اين اطلاعات نيازمند يك شبكه جهاني رايانه‌هاي پرسرعت است.

واگنر و برخي ديگر دادخواستي را براي توقف فعاليت برخورددهنده يون سنگين ‪ Relativistic‬يا ‪ RHIC‬در آزمايشگاه ملي بروك هاون در نيويورك در سال ‪ ۱۹۹۹‬ارايه دادند. اما دادگاه دادخواست آنها را رد كرد.

در محوطه سرن كه به فاصله كمي از سواحل درياچه ژنو واقع شده ، بهار امسال هزاران نفر گردهم جمع شدند.

در اين جا ارتش عظيمي از دانشمندان وجود دارند كه مي‌دانند درباره چه سخن مي‌گويند!

 .