هزينه يابي كيفيت
1- هزينههاي كيفيت كدامند؟
سه ديدگاه اصلي در مورد تعريف هزينههاي كيفيت وجود دارد كه عبارتند از:
ã هزينههاي رسيدن به كيفيت مطلوب از طريق طراحي و سازماندهي
ã هزينههاي عملياتي واحد كنترل كيفيت (تجهيزات، حقوق و دستمزد و…)
ã هزينههايي كه از كيفيت پايين و نامطلوب محصول ناشي ميشود (شامل ضايعات، افت قيمت محصول و...).
در اين پژوهش، هزينه كيفيت برابر با مجموع هزينههاي سه گروه پيشگفته در نظر گرفته شده و تلاش بر اين است سيستم هزينهاي جامعي طراحي شود كه تمامي ديدگاههاي هزينهاي يادشده را در برگيرد.
گام برداشتن در جهت بهبود كيفيت، به تعريف پروژههاي بهبود كيفي و همزمان با آن توسعه سيستم حسابداري نياز دارد؛ به طوري كه بتوان اطلاعات مورد نياز به منظور بررسي عملكرد پروژههاي بهبود كيفيت را به دست آورد. بنابراين يك گام اساسي در كاهش هزينهها، اصلاح و توسعه سيستم حسابداري است؛ به گونه اي كه بتوان هزينههاي كيفيت را محاسبه كرد و ضمن ارائه گزارشهاي مناسب، به اندازهگيري اثربخشي فعاليتها و پروژههاي كاهش هزينه پرداخت و راهكارهاي عملي براي كنترل و بهبود هزينههاي كيفيت و به تبع آن، عمليات تضمين و كنترل كيفيت ارائه كرد.
به منظور اصلاح و توسعه سيستم حسابداري بايد هزينههاي كيفيت را طبقهبندي كرد و به هر يك از گروههاي هزينهاي، كد هزينه تخصيــص داد.
به منظور اندازهگيري هزينههاي كيفيت لازم است ابتدا اجزاي هزينههاي كيفيت شناسايي و طبقهبندي شده، سپس كليه هزينههاي مرتبط با كيفيت بر اساس آمار دادههاي هزينهاي موجود يا طرح مدون جمعآوري اطلاعات، مشخص و در قالب طبقهبندي شده دسته بندي شوند. تنها در اين صورت است كه ميتوان راهكارهاي مناسبي براي حذف هزينههاي عمده كيفيت ارائه و اجرا كرد.
2- طبقهبندي
كارشناسان، هزينههاي كيفيت را در چهار گروه اصلي قرار ميدهند. اين گروهبندي در مقايسه با ساير گروهبنديهاي رايج، از پذيرش و مقبوليت بيشتري برخوردار است. اين چهارگروه عبارتند از:
الف - هزينههاي شكست دروني (درون سازماني)
ب – هزينههاي شكست بروني
ج – هزينههاي ارزيابي كيفيت
د – هزينههاي طرح ريزي، پشتيباني و پيگيري كيفيت
هر يك از اين گروههاي اصلي نيز زير مجموعههايي دارند.
الف : هزينههاي شكست دروني (درون سازماني)
اين هزينهها شامل ايرادهايي است كه در مراحل مختلف پيش از تحويل محصول به مشتري بروز ميكنند و سازمان به روشهاي مختلف از قبيل بازرسي و آزمايش توسط كاركنان واحد كنترل كيفيت خود يا بازرسان خارجي به اين عيوب پي ميبرد و به حذف آنها اقدام ميكند. زير گروههاي تشكيلدهنده اين گروه عبارتند از:
1ـ هزينههاي دورريز يا اسقاطي : محصولات و اقلامي كه به علت عدم انطباق با مشخصههاي مهندسي تعريف شده، قابليت ارائه به مشتريان و يا استفاده در كاربردهاي ديگر را نداشته باشند، به عنوان دورريز يا اسقاط درنظرگرفته ميشوند. مانند تغيير شكل ورقهاي فولادي به علت بالا بودن دماي كورههاي لعاب .
2ـ هزينههاي تعمير و دوبارهكاري محصولات توليدي شركت: محصولاتي كه در داخل شركت ساخته ميشوند و به دليل مطابقت نداشتن با مشخصههاي مورد نياز، قابل استفاده نيستند، در برخي موارد با تكرار برخي فعاليتهاي اصلاحي يا انجام فعاليتهاي تعميراتي قابل استفاده ميشوند كه هزينه اين گونه فعاليتها بايد از فعاليتهاي توليدي تفكيك و در سرفصل هزينههاي كيفيت منظور شود. اصلاح سوختگي رنگ بدنه خودروها، رگلاژ كردن درهاي خودرو و … مثالهاي اين نوع هزينهها هستند.
3ـ هزينههاي تحليل شكست: هزينههاي مربوط به بررسي و تحليل كارشناسي علل بروز ايراد در محصول و چارهانديشي در خصوص راه حلهاي رفع و جلوگيري از تكرار آنها در اين زير گروه قرار ميگيرند.
كليه هزينههاي مربوط به گروههاي مهندسي، R&D و مشاوران و جلسات متعددي كه با حضور مديران و كارشناسان ارشد به منظور رفع علت وقوع ضايعات تشكيل ميشود، در اين گروه از هزينهها جاي ميگيرند.
4ـ تعمير واصلاح اقلام معيوب دريافتي: شامل هزينههاي مربوط به آماده سازي اقلام دريافتي از تامينكنندگان مواد مورد استفاده كه به علت عدم رعايت مشخصههاي درخواستي از طرف تامينكننده، به شكل فعلي قابليت به كارگيري و استفاده را ندارند و بايد تعمير يا اصلاح شوند. (قطعات دريافتي از شركتهاي طراحي ومهندسي و يا ديگر ساپلايرها).
5ـ هزينههاي ناشي از نگهداري نامناسب مواد اوليه : هزينههاي ناشي از مناسب نبودن نحوه انبارش كه به صدمه ديدن اقلام مصرفي منجر ميشود، در اين گروه قرار ميگيرند. مثالهايي از اين دست عبارتند از :
ã فاسد شدن لاستيك در زير نور آفتاب
ã فاسد شدن رنگ و مواد شيميايي به دليل گرماي محل نگهداري
ã زنگ زدگي فولاد در مجاورت رطوبت و يا ريزش باران
ã افت كيفي روغنها به دليل نفوذ آب و يا اتمام تاريخ مصرف
ã از بين رفتن محصولات كشاورزي در كارخانههاي مواد غذايي
كليه مواردي كه شرايط محيطي و جوي بر كيفيت آنها تاثير ميگذارد، در اين سرفصل گنجانده ميشود.
6ـ هزينههاي آزمايش مجدد اقلام اصلاح شده : در صورتي كه محصولي تعمير و اصلاح شود يا دوباره كاري روي آن صورت گيرد، نيازمند بازرسي و آزمايش به منظور كسب اطمينان از قرار گرفتن در حدود تلرانس قابل قبول است. هزينههاي آزمايشهاي مربوط بايد از بازرسي و آزمايشهايي كه در شرايط عادي توليد انجام ميشوند، تفكيك و به طور جداگانه محاسبه شود، مانند رنگ بدنه خودروهايي كه پس از پوليش كردن دوباره تست ميشوند.
7ـ هزينه درجه بندي كيفيت محصولات زير سطح قابل قبول : هزينه ناشي از فروش محصولات با قيمتي پايينتر، به دليل مطابقت نداشتن مشخصههاي آنها با محصولات استاندارد در اين زيرگروه قرار ميگيرد. اگر به هر دليل محصولات توليد شده در سطوح كيفيت درجه دو يا پايينتر ارزيابي شوند، با قيمت كمتر به فروش خواهند رسيد كه اين كاهش درآمد را نيز ميتوان به عنوان هزينههاي كيفيت محاسبه كرد.
ب - هزينههاي شكست بروني (برون سازماني)
اين گروه، هزينههايي را دربرميگيرد كه پس از دريافت محصول توسط مشتري ايجاد ميشوند و تا پيش از به كارگيري محصول توسط مشتري، مشخص و كشف نشدهاند.
عناصر اين گروه از هزينهها عبارتند از:
1ـ هزينههاي ضمانت: اين زيرگروه دربرگيرنده هزينههاي گارانتي شامل هزينههاي تعويض، تعمير ويا جايگزيني محصولات، حمل ونقل و نصب مجدد است.
2ـ هزينههاي برگشت محصول توسط مشتري و شكايات مشتريان: هزينههاي فعاليتهايي كه براي پاسخگويي به مشتريان شاكي و جلب رضايت آنها از سوي شركت تقبل ميشود، شامل هزينههاي تماسهاس تلفني، نفر ـ ساعت مورد نياز براي تكميل فرمهاي نظرخواهي از مشتريان و پروژههاي صداي مشتري و در بعضي موارد پرداخت خسارت به مشتريان.
3ـ هزينههاي اصلاح محصولات دردست مشتريان: هزينههاي تعويض، تعمير يا جايگزيني محصولات معيوبي كه شركت براي رفع ايرادهايشان به تعويض و اصلاح اقدام ميكند . در سالهاي اخير بسياري از كارخانههاي خودروساز نقص فني موجود درخودروهاي فروخته شده خود را به اطلاع خريداران محصول مورد نظر ميرسانند و به تعويض و اصلاح نقص فني به صورت رايگان اقدام ميكنند. چنين عملياتي هزينههاي نيروي انساني، قطعات جايگزين و … را در بر خواهد داشت.
ج - هزينههاي ارزيابي
اين هزينهها براي تعيين مطابقت يا عدم مطابقت مشخصههاي محصول با ويژگيهاي كيفي مورد نظر صرف ميشوند. برخي از زير گروههاي اين گروه عبارتند از:
1ـ هزينههاي ارزيابي پيمانكاران فرعي : پيمانكاران فرعي تامين كنندگان مواد و قطعات، خدمات و محصولات مورد استفاده شركت بايد پيش از خريد مورد ارزيابي قرار گيرند و از توانايي و قابليت آنها در برآورده كردن نيازهاي شركت اطمينان حاصل شود. همچنين هنگام ارائه محصول موردنظر و در حين مصرف نيز بايد هزينههاي بررسي كارشناسي شركت عرضه كننده و سيستمهاي آن، جمعآوري اطلاعات بازخورد مجموعههاي مصرفي و تحليل آنها در اين زير گروه محاسبه شود.
2ـ هزينه بازرسي و آزمايش وروديها : اين زيرگروه شامل هزينههاي مربوط به بازرسي و آزمايش مواد اوليه خريداري شده در هنگام ورود به شركت، اعزام كارشناس به محل تامينكنندگان كالاها و مواد يا استفاده از خدمات بازرسي شركتهاي شخص ثالث بازرسيكننده در محل تامينكنندگان كالاست. كليه هزينههاي نيروي كار، تجهيزات، مواد مصرف شده براي آزمايش و تستهاي مخرب به منظوركنترل اقلام ورودي به شركت در اين گروه دسته بندي ميشود.
3ـ بازرسي و آزمايش حين فرايند : شامل هزينه فعاليتهاي بازرسي و آزمايش مجموعهها و قطعات حين فرايند براي كسب اطمينان از صحت و دقت فرايندهاي انجام شده بر روي آنهاست. اين هزينهها شامل هزينه نيروي كار كنترل كيفيت، تجهيزات و مواد مورد نياز براي آزمايش و همچنين هزينههاي خدمات مشاورهاي براي بازرسي و آزمايش اقلام حين توليد ميشود.
4ـ بازرسي و آزمايش محصول نهايي : هزينه بازرسي و آزمايش كه بر روي محصول نهايي و به منظور تعيين پذيرش يا عدم پذيرش كالاي نهايي توليد شده و مشخص كردن قابليت ارائه محصول به مشتري انجام ميشود، شامل هزينههاي نيروي كار، تجهيزات و مواد است. در صورتي كه كالاي آماده شده براي ارسال به مشـتري، بيش از حد قابل قبول اقلام معيوب داشته باشد بايد مورد بازرسي صد در صد قرار گيرد و اقلام معيـوب آن تا رسيدن به حد قابل قبول جداسازي شود. هزينه اين بازرسي اضافه بايد مشخص و در حسابها تفكيك شود. هزينههاي بازرسي محصول نهايي به ندرت صفر ميشوند زيرا به منظور جلوگيري از هزينههاي بيشتر بايد كه محصولات نهايي مورد بازرسي قرار گيرند اما افزايش ميزان اشكالات باعث ميشود عمق بازرسيها بيشتر شود و هزينههاي بازرسي محصول روند صعودي پيدا كند.
5ـ هزينههاي ايجاد و مميزي سيستمهاي كيفيت : شامل هزينههاي فعاليتهاي مميزي در مورد محصول كه به منظور كسب اطمينان از صحت بازرسي و آزمونها و كنترل انجام صحيح فرايند و مطابقت و يا رديابي مشخصههاي محصول توسط بازرسان داخلي شركت يا بازرسان خارجي انجام ميشود. اين مميزيها ميتواند در مورد محصولات ورودي، نيمه ساخته يا محصول نهايي صورت گيرد. (مميزي ISO، اندازهگيري شاخصهاي NPMS، مميزي EFQM و مميزي ديگرسيستمهاي كيفيت)
6ـ هزينههاي كنترل تجهيزات بازرسي و اندازهگيري: اين گروه از هزينهها شامل هزينههاي مربوط به كنترل تجهيزات بازرسي و اندازهگيري و حفظ آنها در شرايط مطلوب است؛ به گونهاي كه بتوان به مقادير اندازهگيري شده توسط اين دستگاهها اعتماد كرد. عمده اين هزينهها دربرگيرنده تدارك تجهيزات مناسب و كاليبراسيون آنهاست.
7ـ بررسي كيفيت موجودي انبارها : در صورتي كه اقلام سالم خريداري شده مدت زمان طولاني و يا در شرايط نامناسب در انبارها نگهداري شوند، ممكن است كيفيت مواد افت كند؛ بنابراين موجودي انبارها در دورههاي مختلف احتمالاً مورد ارزيابي قرار ميگيرد. در حقيقت هزينههاي مربوط به بررسي كيفيت موجوديهايي كه در انبار شركت نگهداري ميشوند، به منظور كسب اطمينان از حفظ كيفيت مورد نياز براي استفاده از آنها در توليد محصولات يا انجام بازرسي و آزمونهاست. هزينه انبارگرداني براي حسابرسي شركت نبايد در اين سرفصل لحاظ شود.
د - هزينههاي طرح ريزي، پشتيباني و پيگيري كيفيت
شامل هزينه فعاليتهايي كه براي جلوگيري از بروز ايرادها وخرابيها در محصولات صرف ميشوند. صرف اين هزينهها باعث كاهش خرابي و ايراد در محصول توليدي در مراحل مختلف ـ از ورود محصولات به شركت تا تحويل محصول نهايي ـ ميشود. اصليترين زيرگروههاي موجود در اين گروه عبارتند از:
1ـ هزينههاي طرح ريزي كيفيت: شامل هزينه فعاليتهايي كه به منظور تهيه طرحهاي كيفيت براي توليد محصولات مختلف، تهيه طرحهاي جامع كيفيت در شركت، سيستم اطلاعاتي كيفيت، تست قابليت برآورده كردن نيازها و… صورت ميگيرد. همچنين هزينههاي تهيه، تكثير و توزيع دستورالعملها، رويهها وجزوهها و مستندات مربوط به نحوه پياده كردن طرحهاي تهيه شده نيز در همين گروه لحاظ ميشود.
2ـ هزينههاي آموزش : هزينههاي جمع آوري نيازهاي آموزشي، برنامهريزي، آماده سازي و اجراي دورههاي آموزشي مورد نياز به منظور حفظ يا ارتقاي سطح كيفيت محصولات توليدي شركت در اين زير گروه قرار ميگيرند. اين آموزشها ميتوانند آموزشهاي تخصصي چگونگي انجام كار يا آموزشهاي مرتبط با مفاهيم عمومي كيفيت باشند. همچنين هزينههاي خريد كتب و نشريات تخصصي، تهيه و تكثير جزوههاي آموزشي، شركت در سمينارها، اياب و ذهاب و اقامت كارشناسان در داخل و خارج از كشور و كليه هزينههاي آموزش در اين سر فصل قابل دسته بندي هستند. زيرا آموزش به منظور جلوگيري از حوادث در حين كار، كاهش خرابيها، دوباره كاريها و بهبود كيفيت در شركت صورت ميپذيرد.
3ـ هزينههاي طراحي و كنترل فرايند: هزينه فعاليتهاي مرتبط با بررسي قابليتها و تواناييهاي فرايند و بازرسيهايي كه در خط توليد شكل ميگيرند و همچنين فعاليتهايي كه به منظور كسب اطمينان از صحت انجام كارها در فرايند توليد انجام ميشوند، در اين گروه قرار دارند. اين فعاليتها به منظور پاسخگويي به چنين پرسشهايي صورت ميگيرند:
وجود كدام يك از ايسـتگاههاي كنترل كيفي منطقي است؟
آيا تعداد ايسـتـگاههاي كنـترل كيفي كافي است؟
روشهاي مناسبتري براي كنترل كيفي وجود ندارد؟
استفاده از ابزارها و تجهيزات جديد توجيه كافي دارد؟
آيا استفاده از حسگرها (سنسورها) ميتواند به كاهش هزينههاي كيفيت كمك كند و يا كيفيت را افزايش دهد؟
4ـ هزينههاي گزارشدهي: گزارشدهي كيفيت، وضعيت كيفي محصول و نمرات منفي محصولات، گزارش مربوط به نتايج نظرسنجي از مشتريان، گزارشهاي فعاليتهاي بازرسي و آزمايش و ديگر گزارشهاي مورد نياز مديران مياني و ارشد شركت، در بر گيرنده هزينههايي است كه بايد در اين زير گروه قرار گيرند.در اين زمينه جداي هزينه نفر – ساعت، بايد هزينههاي اداري مربوط را نيز در نظر گرفت.
نكته قابل توجه در مورد گروه بندي فوق و زير گروههاي مربوط، آن است كه بسياري از اين زيرگروهها در حالت عادي در سر فصل حسابداري يا اصلا ديده نشده اند يا به صورت مستقل وجود ندارند كه تشخيص اين حسابها يكي از اهداف اصلي سيستم حسابداري كيفيت است. به عنوان مثال، زير گروه بازرسي و آزمون مجدد كه از اجزاي گروه هزينههاي شكست داخلي است، معمولا در سر فصلهاي حسابداري وجود ندارد و حسابداران به بازرسي و آزمونهاي مجدد مانند بازرسي و آزمون اوليه نگاه ميكنند و تفاوتي بين اين دو قائل نيستند. اين موضوع نياز به تغييير در سيستم حسابداري شركتها را براي تطبيق با تعاريف هزينههاي كيفيت و فراهم آمدن امكان جمع آوري اطلاعات هزينههاي كيفيت گوشزد ميكند.
3 – تطبيق هزينههاي كيفيت با سيستم حسابداري شركت
با توجه به سر فصلهاي هزينه يابي كيفيت و شرايط موجود در شركت، هزينههاي كيفيت را به سه روش زير محاسبه ميكنيم :
1- بعضي از هزينههاي كيفيت در سر فصـلهاي حـسـابداري شركت وجود دارند كه مبلغ مانده اين حسابها جزو هزينههاي كيفيت لحاظ ميشود.
2- آن دسته از هزينههاي كيفيت كه در صورت حساب كل شركت ديده نميشوند اما ميتوان آنها را در حسابهاي معين يا تفصيلي شركت مشاهده كرد.
3 - هزينههايي كه در سرفصل حسـابهاي كل، معين و تفصيلي ديده نميشوند و يا با عنوان ديگري محاسبه ميشوند كه براي محاسبه هزينههاي كيفيت بايد اين سر فصلها به وجود آيند.
4 - ترازنامه هزينه يابي كيفيت
ترازنامه كيفيت نشانگر محاسبه هزينههاي كيفيت به صورت ريالي است و ارتباط بين هزينههاي كيفيت را آشكار ميكند. با مقايسه ترازنامه كيفيت براي چند سال ميتوان موثر بودن سيستم هزينه يابي كيفيت در شركت را استدلال كرد. افزايش هزينههاي ارزيابي و پيشگيري، كاهش هزينههاي شكست دروني و بروني را به همراه خواهد داشت و عكس اين قضيه نيز صادق است. بر اين اساس، هزينههاي شكست دروني و بروني در سمت راست ترازنامه كيفيت وهزينههاي ارزيابي و پيشگيري در سمت چپ محاسبه ميشود. با توجه به بالا بودن هزينههاي شكست دروني و بروني نسبت به هزينههاي ارزيابي و پيشگيري، براي تراز كردن ترازنامه بايد تفاوت مبلغ هزينههاي شكست دروني و بروني و هزينههاي ارزيابي و پيشگيري را با عنوان هزينههاي كيفي قابل كنترل به وقوع پيوسته نشان داد كه كاهش اين هزينهها در بلند مدت را بايد اثربخش بودن سيستم هزينهيابي كيفيت تلقي كرد.
پس از تهيه ترازنامه كيفيت، مبلغ ريالي هزينه شكست بروني بسيار حائز اهميت است. مشكلاتي كه پس از تحويل محصول بروز ميكند، تا حدود قابل توجهي بيانگر ناكارآمد بودن و ضعف روشهاي كنترل كيفيت است كه اين عامل را ميتوان از طريق پيگيري و افزايش بودجه هزينه پيشگيري طرحريزي كيفيت، و هزينه طراحي و كنترل فرايند بازرسي و هزينه گزارشدهي بهبود بخشيد. توجه به دلايل شكست بروني ميتواند بيانگر مواردي باشد كه احتمالاً از ديد كارشناسان شركت دور مانده است؛ از اين رو ميتوان از گزارشهاي مربوط به منظور بهبود فرايند طراحي كيفيت استفاده كرد.
شركت XX سهاميعام
ترازنامه كيفيت
براي دوره مالي منتهي به 29/12/ XX13
|
هزينههاي شكست دروني: هزينه مواد وقطعات دور ريز و ضايعات هزينه تعمير و دوباره كاري محصولات هزينه تحليل شكست هزينه تعمير و اصلاح اقلام معيوب هزينه نگهداري نا مناسب مواد اوليه هزينه آزمايش مجدد محصولات اصلاح شده هزينه درجه بندي كيفيت محصولات زير سطح قابل قبول
هزينههاي شكست بروني:
هزينه ضمانت هزينه برگشت محصول توسط مشتري و شكايات مشتريان هزينه اصلاح محصولات در دست مشتريان
|
هزينههاي ارزيابي : هزينه ارزيابي پيمانكاران فرعي، تامين كنندگان مواد، قطعات و خدمات هزينه بازرسي وآزمايش مواد وقطعات در بدو ورود هزينه بازرسي و آزمايش حين فرايند هزينه بازرسي و آزمايش محصول نهايي هزينههاي ايجاد و مميزي سيستمهاي كيفيت هزينه كنترل تجهيزات بازرسي و اندازهگيري هزينه مربوط به بررسي كيفي موجودي انبارها
هزينههاي پيشگيري:
هزينه طرح ريزي كيفيت هزينه آموزش هزينه طراحي و كنترل فرايند بازرسي هزينههاي گزارشها و آمار مربوط به كيفيت هزينه ارزيابي پيمانكاران فرعي
هزينههاي كيفي قابل كنترل به وقوع پيوسته:
|
|
جمع : |
جمع : |
5 - نتايج پژوهش
1ـ5 ـ گزارش هزينههاي كيفيت و سيستمهاي رديابي خطا : پس از محاسبه ترازنامه كيفيت ميتوان با توجه به سهم هر يك از هزينههاي كيفيت، از مجموع هزينه كيفيت گزارش تهيه و هزينههاي عمده كيفيت شركت را دسته بندي كرد. سپس از طريق تمركز بر هزينههاي عمده كيفيت، به تهيه سيستم رديابي خطا اقدام كرد و دلايل هزينههاي كيفيت را مورد بحث قرار داد.
2ـ 5 ـ گزارش هزينههاي ضايعات و دوباره كاري بر اساس علت بروز خطا : با مشخص شدن زيرمجموعههاي هزينههاي شكست دروني ميتوان درخصوص وضعيت ضايعات و همچنين دوباره كاري از نظر مبلغ ريالي، دلايل،برنامه ريزي براي تعديل آنها و.. بحث و تصميم گيري كرد.
با توجه به طبيعي بودن حدي از ضايعات و دوباره كاري به ويژه در صنايعي كه محصولات پيچيدهتري را توليد ميكنند، تاكيد ما بايد بر ضايعات و دوباره كاريهاي بيش از حد انتظار باشد.
3ـ5 ـ گزارش تحليل اثرات وجود سيستم كنترل كيفيت و سيستم تضمين كيفيت بر كيفيت نهايي محصول: عواملي را كه نشان دهنده كارايي و اثر بخشي سيستم كنترل كيفيت هستند، ميتوان با توجه به وضعيت روند نمره منفي خودرو، وضعيت شكايات مشتريان، كاهش هزينه شكست بروني و مواردي از اين دست مورد ارزيابي قرار داد.با مشخص كردن شاخصهاي مناسب براي سيستم كنترل كيفيت و محاسبه آنها ميتوان تحليل مناسبتري را در اين زمينه ارائه داد.
4ـ5 ـ گزارش ارزيابي عملكرد پيمانكاران: با محاسبه هزينه ارزيابي پيمانكاران فرعي، تامينكنندگان مواد، قطعات و خدمات ميتوان وضعيت تعهد پيمانكاران به كيفيت محصولاتشان را مورد ارزيابي قرار داد. در صورت بالا بودن اين دسته از هزينههاي كيفيت، تاكيد بر عواملي مانند پروژه ارزيابي پيمانكاران، شرايط تنظيم قراردادها، مذاكره با سازندگان جديد و ساير راهكارها ضروري است.
5ـ5 ـ گزارش مقايسهاي هزينههاي پيشگيري از خطا در برابر كاهش هزينههاي خطا: با مقايسه هزينههاي پيشگيري و هزينههاي شكست دروني و برنامهريزي درخصوص هزينههاي قابل كنترل به وقوع پيوسته، ميتوان دلايل و مبالغ اين هزينهها را مشخص و راهـكارهاي لازم را براي كاهش آنها ارائه كرد. در صورتي كه شركت هزينههاي پيشگيري و ارزيابي را افزايش دهد، ميتوان كاهش هزينههاي شكست دروني و بروني را انتظار داشت؛ در غير اين صورت مشكلات اساسي در سيستم كيفيت شركت وجود دارد.
6ـ5 ـ گزارش بررسي كارايي سيستم رديابي علت خطا : با مقايسه روند ترازنامه كيفيت در طول حداقل سه سال و با در نظر گرفتن حجم توليد، استانداردهاي جديد كيفيت خودرو، پيشرفت تكنولوژي ابزار وتجهيزات جديد كنترل كيفيت ميتوان به تأثير سيـستم رديابي خطا در سازمان پي برد.
7ـ5 ـ هزينههاي كنترل كيفيت در برابر ضايعات : پس از تهيه ترازنامه كيفيت و مقايسه آن با جمع مانده حسابهاي ذيل ميتوان نسبت ضايعات را با جمع هزينههاي كنترل كيفيت و همچنين روند گذشته مقايسه كرد و در انتها برنامهريزي مطلوبي براي كنترل وكاهش ضايعات انجام داد. با توجه به اين كه وجود ضايعات در شركتها بديهي است اما ميزان ضايعات معقول بايد مشخص شود و در حقيقت تلاش ما بايد در جهت كنـترل ضايعات بيش از اندازه معقول باشد.
8ـ5 ـ بررسي و ارزيابي روشهاي انبارداري : با محاسبه مبلغ ريالي مربوط به كنترل كيفي اقلام موجود در انبارها ميتوان درخصوص كارا بودن روشهاي دپوي مواداوليه، چيدمان و شرايط نگهداري مطلوب مواد اوليه اظهار نظر كرد. در اين زمينه مقايسه مبلغ ريالي با سالهاي پيش و دلايل افت كيفي مواد و موجوديهاي انبار به كارشناسان كمك ميكند تا بتوانند درخصوص برنامهريزي و رفع مشكلات احتمالي اقدام كنند.
9ـ5 ـ بررسي و ارزيابي اثربخشي روشهاي بستهبندي و حمل و نقل : اين نوع هزينه جزء هزينههاي شكست دروني محاسبه ميشود؛ هر چند محاسبه آن مشكل و بر اساس تخمين است. شكسته شدن اقلام در حين حمل و نقل، واژگون شدن جعبهها و پالتها، حوادث هنگام جابه جايي اقلام و … را ميتوان جزء هزينههاي كيفيت اين مبحث تلقي كرد. هرچند محاسبه مبلغ ريالي اين نوع از هزينهها با مشكلات خاص خود روبه روست اما ميتوان با نظرات كارشناسي و تجارب قبلي به صورت تخميني آنها را محاسبه كرد.
10ـ5 ـ بررسي و ارزيابي كارايي شركتهاي تامين كننده : با توجه به محاسبه هزينههاي ارزيابي كيفيت كه در ترازنامه توضيح داده شده است، كارشناسان ميتوانند عملكرد تامينكنندگان قطعات را درخصوص كيفيت قطعات و مواد ارزيابي كنند و در صورت بالا بودن اين دسته از هزينهها، راهكارهاي مناسب براي بهبود قطعات و مواد دريافتي از تامين كنندگان ارائه دهند. از جمله اين موارد اجراي پروژه ارزيابي سازندگان، تاكيد بر كيفيت در زمان تنظيم قرارداد با سازندگان و… است.
6- خلاصه
در اين گزارش ابتدا مفاهيم هزينه يابي كيفيت معرفي شد. هزينه يابي كيفيت پيش نياز سنجش كارايي و اثربخشي فعاليتها و پروژههاي بهبود در شركتهاست. هزينه يابي كيفيت در سه مرحله اساسي قابل اجراست:
1- تعيين گروه بندي هزينهها
2- تدوين سر فصلهاي حسابداري و تطبيق و به روز كردن سيستم حسابداري شركت
3- جمع آوري دادههاي عمليات شركت و تحليل نتايج
در ادامه گزارش، پس از تعاريف مختلف از هزينههاي كيفيت، طبقه بندي هزينههاي كيفيت بر اساس جامع ترين تعريف صورت گرفت. نتيجه نهايي اين گروه بندي، يك ساختار درختي از هزينههاي كيفيت بود كه كل اين هزينهها را در چهار گروه اساسي (هزينههاي شكست دروني، هزينههاي شكست بروني، هزينههاي ارزيابي و هزينههاي پيشگيري) دستهبندي ميكرد و هر گروه نيز زيرگروههاي مربوط به خود را داشت.
پس از طراحي و معرفي نمودار طبقه بندي هزينههاي كيفيت، هزينههاي كيفيت با سر فصلهاي حسابداري شركت تطبيق داده شد. در اين مرحله بعضي از هزينههاي كيفيت در سر فصل حسابهاي شركت وجود داشت و گروهي از هزينههاي كيفيت را ميبايستي در حسابهاي معين و تفصيلي جست وجو كرد و در مواردي كه هزينه كيفيت جزء دو گروه بالا نبود، سر فصلهاي جديد براي اعمال در سيستم حسابداري ارائه شد.
در بخش پاياني گزارش، نحوه استفاده از دادههاي سيستم هزينه يابي كيفيت براي تهيه ترازنامه كيفيت و گزارشهاي مفيد شرح داده شد.
منابع:
1 ) بي . جي . ديل و جي . جي . پلانك، هزينه يابي كيفيت، ترجمه فرانك جواهر دشتي و محمد ابراهيم آهويي، تهران،سازمان مديريت صنعتي،1381.
2) سيد حسيني سيد محمد، برنامه ريزي نگهداري و سيستم كنترل موجودي، فرايندها و مدلهاي پيش بيني، تهران، نشر هواي تازه، 1380 .
محمد رضا جعفریان هستم دارای مدرک کارشناسی ارشدمهندسی مکانیک-ساخت و تولید از دانشگاه آزاد دزفول و فعلا در حال خدمت سربازی